De Echelon Break is een van de leukste figuren om te vliegen. In Echelon Formation duiken we naar beneden, vervolgens trekken we één voor één op naar boven.
<– Zo ziet dat aanduiken eruit!
Bij de Echelon Break moeten alle piloten goed op hun snelheid letten. Bij het aanduiken mag deze niet hoger worden dan ongeveer 140 knopen, dat is de maximale toegestane snelheid van het vliegtuig. Echter om goed te kunnen optrekken is wel een hoge snelheid nodig. 130 knopen (240 kilometer per uur) tikken we daarom echt wel aan! En dat terwijl je het strand en de zee steeds dichterij ziet komen…
De Pull is een manoeuvre waarmee de formatie snel hoogte kan winnen zonder uit elkaar te vallen. Tijdens shows doet de formatie dit eigenlijk nooit – ze zijn dan al op de juiste hoogte. Bij het oefenen op zondagochtend wel.
De vliegroute van het vliegveld van Rotterdam naar Hoek van Holland ligt namelijk op 1000 voet. Dat is zo’n 300 meter. Meer dan hoog genoeg om veilig te vliegen, maar voor het oefenen van formaties is ietsje hoger vliegen toch wel prettig. Met een Pull klimt de formatie naar 1500 voet (450 meter). Zo is er meer ruimte voor de vliegtuigen om te corrigeren mocht er tóch iets misgaan. Voor de mensen op de grond is het natuurlijk ook prettig: zes vliegtuigen maken best wel wat geluid!
Het doel van een Crossbreak is het creëeren van een illusie dat de vliegtuigen recht door elkaar heen vliegen. Vervolgens spatten ze als een bom uit elkaar en vliegen ze alle kanten op.
De Victor Romeo Formation vliegt een crossbreak met drie, vier, vijf of zes vliegtuigen. Het is geen gemakkelijke manoeuvre om uit te voeren, en ook niet een zonder risico. De formatie heeft echter allerlei veiligheidsmarges ingebouwd zodat er alsnog niets fout kan gaan. De belangrijkste veiligheidsmaatregel is separatie: de vliegtuigen moeten ver genoeg achter elkaar vliegen dat ze veilig voor elkaar langs kunnen wegdraaien.
Wanneer de leader het commando “Prepare for Crossbreak” geeft gaan alle vliegtuigen wat verder achter elkaar vliegen, om-en-om aan de linkerkant en aan de rechterkant. De leader vliegt altijd links. Vliegtuigen die links vliegen draaien naar rechts weg en vice versa.
Omdat de leader de achterste vliegtuigen niet kan zien is het aan de hekkensluiter om wanneer hij ziet dat iedereen goed op z’n plek zit de bevestiging “in position” over de radio te melden.
Vervolgens duikt de formatie aan voor de break. Dit moet omdat de vliegtuigen bij een Crossbreak schuin (en vaak ook steil omhoog) wegdraaien. Hier hebben ze best wat snelheid voor nodig. Wanneer de formatie bijna bij de display line is (bij het oefenen boven Hoek van Holland op zondagochtend is dat het strand) telt de leader af via de radio: “three, two, one, go”. Op dat moment draaien alle vliegtuigen weg.
Op onze Instagram-pagina kan je een pilot’s view van de Crossbreak vinden, bij highlights > Pilot’s View. Kijk maar eens!
Een Two-Seventy is een manoeuvre, geen formatie. Dat betekent dat het een gevlogen patroon door de lucht is, net als een achtje of een chandelle.
Bij de Two-Seventy maakt de formatie een bocht van 270 graden, de gradenboog driekwart rond dus. Zo’n bocht op zich is niet heel bijzonder, maar door het hoogteverschil in de bocht lijkt het vanaf de grond net alsof de vliegtuigen samen een looping maken.
Hoe dat hoogteverschil verloopt zie je in het grafiekje. Aan het begin van de bocht vliegt de formatie relatief hoog. Vervolgens duiken de vliegtuigen naar beneden. Hierdoor pikken ze een hoop snelheid op. Een stukje verder trekt de formatie op, en ruilt als het ware de snelheid in voor hoogte.
Een weetje over de Two-Seventy: alleen de leader weet tijdens de bocht nog waar hij is en wanneer hij moet aanduiken, optrekken of uitdraaien. De nummers 2, 3, 4 en verder weten natuurlijk wat er te gebeuren staat en zorgen dat ze bij de leader blijven. Om de rest te helpen geeft de leader over de radio commando’s: “Two-Seventy, linksom”, en “aanduiken… indraaien… en optrekken”.
De Star Formation is een formatie in de vorm van een ster. Deze formatie kan met vijf of zes vliegtuigen gevlogen worden. Op het plaatje hiernaast zie je de Star Formation met vijf vliegtuigen. De basis bestaat uit drie vliegtuigen in de Line Astern positie, met nog twee vliegtuigen aan de wings van het op één na achterste vliegtuig, in Vic.
Bij een Star Formation met zes vliegtuigen wordt de basis langer – er vliegen dan vier vliegtuigen in Line Astern positie. De twee vliegtuigen aan de wing blijven tussen de achterste twee in de Line Astern positie in vliegen.
Bij de Eagle Formatie vormen de vliegtuigen samen de vorm van een grote adelaar. Deze formatie is het mooist met zes vliegtuigen, zoals op het schema hiernaast te zien is. Vijf kan echter ook, het achterste vliegtuig valt dan af en de ‘neus’ en ‘vleugels’ van de adelaar blijven intact.
De Eagle Formation is erg breed omdat de vleugels van de adelaar gevormd worden door aan elke kant twee vliegtuigen die Line Abreast vliegen – dus naast elkaar met ongeveer één meter afstand tussen de vleugels. Door de niet geringe breedte van de Eagle Formation is het lastig om er bochten mee te vliegen. Dit komt door de grote snelheidsverschillen tussen het binnenste en het buitenste vliegtuig. Voor meer informatie hierover, lees de beschrijving van de Line Abreast Formation.
Bij de Diamond Formation vliegen de vliegtuigen de vorm van een diamant. Deze formatie kan met vijf of zes vliegtuigen gevlogen worden. Het verschil is simpel: het laatste vliegtuig in de Line Astern positie valt weg bij een Diamond Formation van vijf toestellen.
Bij de Cross Formation vliegen de vliegtuigen in de vorm van een kruis. Deze formatie kan met vijf of zes vliegtuigen gevlogen worden. Bij vijf vliegtuigen is de formatie een combinatie van de posities Line Astern en Line Abreast. Bij zes vliegtuigen is het een combinatie van Line Astern en een Vic Formation van drie vliegtuigen.
De Delta Formation vormt de letter D, met drie vliegtuigen Line Abreast voorop, twee vliegtuigen Line Abreast in het midden en de laatste – alleen – achteraan. De Delta Formation kan ook met vijf vliegtuigen gevlogen worden. Het laatste vliegtuig valt dan af, zoals in het rechterplaatje hierboven.
Bij de Delta Formation vliegt iedere rij vliegtuigen iets lager dan de rij ervoor. Dit voorkomt dat de vliegtuigen in elkaars propwash (verstoorde lucht door een draaiende propeller) terechtkomen.
De Delta Formation is een brede formatie. Een bocht in Delta Formation is imposant om vanaf de grond te zien. De formatie is goed wendbaar en de formatie kan er dus goed achtjes mee draaien.
Bij de T-Formation vormen de vliegtuigen samen de letter T. De formatie kan worden gevlogen met drie, vier, vijf of zes vliegtuigen. Er is wel een wezenlijk verschil tussen een T-Formation met drie vliegtuigen en een T-Formation met meer vliegtuigen, zoals te zien op de schema’s hierboven.
Bij een T-Formation met drie vliegtuigen vliegt de leader links- of rechtsvoor. Hij geeft over de radio het commando “Left-hand T-Formation” of “Right-hand T-Formation”, om aan de andere vliegers te laten weten aan welke kant ze moeten gaan vliegen. Wordt de T-Formation met vier of meer vliegtuigen gevlogen vliegt de leader altijd in het midden. Hij zal dan het commando “T-Formation” geven zonder links- of rechtsaanduiding.